Als mens zijn we gericht op contact, we hebben elkaar nodig. Om te leren wie we zijn en te voelen dat we goed zijn zoals we zijn, hebben we bevestiging, erkenning en liefde nodig. Al vanaf de allereerste dag van ons bestaan. We willen voelen dat we er toe doen. We willen liefhebben.
Maar we hebben ook geleerd om bang voor elkaar te zijn. We zijn allemaal wel eens gekwetst, hebben lichamelijke, psychische of emotionele pijn ervaren. We voeren oorlogen om land, geloof, overtuigingen. En schuwen niet om elkaar te verwonden of zelfs te doden.
Dat brengt ons in een dans van toenadering en afstand nemen. In de haptonomie herkenbaar als de beweging van onze tast: we reiken uit en nemen weer terug. Oftewel we openen of sluiten voor verbinding met de ander. Liefde begint altijd met contact maken, je openstellen voor de ander. We raken de ander (aan) en laten ons (aan)raken door de ander.
Contact
Er zijn van die ontmoeting waarbij je je echt gezien voelt. En je je verbonden voelt met die ander. We hebben een ‘klik’ zeggen we dan. Je zou ook kunnen zeggen: er was écht contact. Maar echt contact, wat is dat eigenlijk?
Con-tact betekent samen-voelen. Met elkaar de verbinding aan gaan. Met aandacht en vanuit openheid. Bij echt contact is er dus sprake van wederkerigheid. Het vraagt afstemming, kwetsbaarheid, verzachting.
Die aandacht en verbinding kun je op verschillende lagen voelen. Op fysiek niveau, waarbij we elkaars lijf kunnen aanraken. Op zintuigelijk niveau; ik hoor je, zie je, ruik je, proef je. Op zielsniveau, waarbij je wordt geraakt in de kern van wat jou, jou maakt. Waarbij je elkaar bevestigt in elkaars bestaan. Ik ben omdat jij erkent dat ik ben.
Thuis zijn in je eigen lijf, is een voorwaarde om de ander toe te kunnen laten. Dat vraagt om bewuste aandacht en erkenning voor jezelf te hebben. Te voelen hoe is het nu met mij? Wat heb ik nodig? Wat zijn mijn verlangens en heb ik eigenlijk wel ruimte voor die ander? Vertrouw ik je en voel ik me veilig bij jou?
Liever geen contact
Echt contact is fijn, maar altijd contact zou veel te intens zijn. Niemand kan dat. We hebben ook ruimte alleen, met onszelf nodig. Dat kun je doen door meer of minder je aandacht op je omgeving te richten. Door je wat te sluiten, wat minder voelend naar buiten te zijn. En wat meer naar binnen.
Contact kan soms zelfs ongewenst of gevaarlijk zijn. Je hoeft niet altijd of met iedereen contact te maken. Er is tenslotte altijd een risico op kwetsing. Wanneer je ernstig of vaak gekwetst bent, kan het zijn dat je niet meer zo makkelijk meer uitreikt. Je houdt de deur misschien liever dicht. Maar dat kan helaas nooit helemaal voorkomen dat je gekwetst kunt worden. En dit kan uiteindelijk ook afgesloten en eenzaam voelen. Zeker wanneer het verlangen naar contact en verbinding er wel is. Soms kiest iemand toch liever voor isolatie boven het risico op kwetsing of afwijzing. Anderen wíllen wel uitreiken, maar durven niet of weten niet hoe.
Haptotherapie kan daar een handje bij helpen, door hier in een veilige omgeving mee te oefenen en weer te voelen wat écht contact met je doet.
Hechting
Als er eenmaal contact is, kan het zich gaan verdiepen. Die volgende stap noem je hechting. Hechting kun je zien als een soort garantie op een volgend contact met die persoon. Hechting biedt veiligheid en geeft vervulling aan het verlangen naar verbinding en liefde.
In de eerste fase van je leven ontwikkel je jouw blauwdruk voor de manier waarop jij je hecht aan anderen. Als volwassene bouw je voort op deze blauwdruk en herhaal je onbewust de hechtingspatronen uit je jeugd. Gelukkig kun je later in je leven nieuwe hechtingspatronen aanleren. Toch blijven die oude patronen van invloed op je latere relaties, zeker wanneer deze onder druk komen te staan.
Hechtingstheorie van Bowlby
Als kind hecht je je op een bepaalde manier aan je ouders of je belangrijke verzorgers. Dat kan op een veilige of onveilige manier gebeuren. Wanneer je ouders oog hebben voor jouw behoeften en daar op een adequate manier invulling aan geven, zal je je waarschijnlijk op een veilige manier hechten. Als volwassene kun je dan vanuit vertrouwen relaties aangaan en in het contact toegankelijk en autonoom blijven.
Wanneer ouders, om welke reden dan ook, afstandelijk zijn en emotioneel contact vermijden, zul je als kind misschien stoppen met uitreiken en je terugtrekken. Als volwassene wordt je later vaak gezien als afstandelijk, gesloten of onafhankelijk. Dit wordt angstig-vermijdende hechting genoemd.
Als ouders inconsequent zijn, het ene moment klampend en het andere moment onverschillig , zul je als kind onzeker en angstig worden. Als volwassene wil je misschien wel verbinden, maar uit angst voor afwijzing houd je de ander op afstand. Vaak spelen daar gevoelens van verdriet, teleurstelling of boosheid bij. Je vindt het moeilijk om alleen te zijn, maar ook om in het contact je eigen ruimte in te nemen. Dit wordt angstig-ambivalente hechting genoemd.
Wanneer er zelfs geweld, trauma of dreiging in de gehechtheidsrelatie speelt, kan dit zorgen voor verwarring en tegenstrijdige gevoelens bij het kind. Als kind voel je loyaliteit naar je ouders, die mogelijk ook een bron van gevaar zijn. Je overlevingsrespons staat haaks op je hechtingssysteem. Je kunt je voorstellen dat dit veel angst en emotionele ontregeling geeft, ook als volwassene. Dit noem je een gedesorganiseerde hechting.
Het is overigens nog niet zo gemakkelijk om iemand in een hechtingshokje te stoppen. Naar gelang de omstandigheden en de situatie, herkent iemand zich ook in andere hechtingsstijlen. Toch zal er een stijl zijn die er het meest uitspringt.
Wanneer jij als ouder een veilige hechting hebt gekend, is de kans groter dat jouw kinderen op hun beurt ook weer veilig hechten. Toch kunnen we allemaal in omstandigheden terechtkomen, die een veilige hechting kunnen verstoren. Denk aan ziekte, financiële problemen, trauma, verlies of oorlog. We hebben nu eenmaal niet overal invloed op.
Herstel is mogelijk
Het goede nieuws is dat we allemaal het vermogen hebben om ons veilig te hechten. Je kunt afgesneden zijn van dat vermogen, maar je kunt er ook weer naar terug. Door het ontwikkelen van vaardigheden die hechting en verbinding kunnen bevorderen. In haptotherapie kun je leren om meer vertrouwen te gaan voelen en een veilige hechtingsrelatie op te bouwen.